Je sollicitatie voorbereiden.

Succes is duizend details. Dat geldt zeker ook voor een sollicitatie. Een klein detail kan net belangrijk zijn om te slagen bij je sollicitatie.

Je kunt een open sollicitatie doen, maar dat heeft alleen maar zin als je heel zeker weet dat het betreffende bedrijf behoefte heeft aan mensen met jouw opleiding en/of ervaring. Ook dan moeten je cv en je brief voldoen aan alle eisen die hieronder worden vermeld. Bovendien moet je dan natuurlijk aangeven wat voor baan je wilt.

Als je gaat solliciteren naar een concrete baan (of een concreet starterstraject) zoek dan naar een baan waarvan je vrij zeker weet dat je hem goed aan kunt. Of dat echt zo is bepaalt uiteraard later dan pas de werkgever.

Het plan dat ik hier meld, maakt maximaal gebruik van het feit dat er doorgaans slecht wordt geselecteerd, en dat meestal de enige selectiecriteria zijn: je motivatie en je werkervaring. Beide criteria zeggen meestal helemaal niets over iemands geschiktheid, maar je kunt er gebruik van maken om hier wel rekening mee te houden. Soms is een diploma belangrijk, maar dat heb je dan of je hebt het niet. Je kunt ook wel solliciteren naar een baan waarvoor je het vereiste diploma mist, want dat heb ik als experiment zelf ook wel met succes gedaan, maar dat is echt voor gevorderden. De oplossing is dan uiteraard niet dat je een diploma zegt te hebben dat je in werkelijkheid niet hebt, want dat is zondigen tegen de eerste regel: vertel altijd de waarheid. Wellicht kom ik op deze uitzonderlijke situatie later nog terug. Eerst maar even de meer normale sollicitaties: als je in principe voldoet aan de eisen van de werkgever.

Nooit liegen, betekent niet, zoals al vermeld, dat je alles hoeft te vertellen. Zaken die in je nadeel (kunnen) werken laat je weg, of probeer je te maskeren.

Als je de baan van je keuze hebt gevonden, zoek je eerst op het internet deze werkgever op, ook als je het bedrijf al kent of denkt te kennen,  en je zoekt op wat voor producten of diensten deze organisatie aanbiedt en welke woorden ze (daarvoor) gebruiken. Dit is belangrijk om het perfecte cv en de perfecte brief te kunnen maken: rekening houden met de eisen, wensen en gewoontes van deze werkgever. Het staat altijd goed als je ergens laat zien, bijvoorbeeld door je eigen woordgebruik, dat hier en daar hetzelfde moet zijn als dat van je eventuele toekomstige werkgever, dat je de werkgever kent. Als je de naam van een persoon kent, bijvoorbeeld omdat je je sollicitatie naar een bepaald persoon moet sturen, dan ga je ook deze persoon even Googelen en opzoeken in Facebook en zeker ook op Linkedin.

Een andere voorbereiding is nog dat je even kritisch naar je eigen Facebook- en Linkedin-account (e.d.) kijkt, of daar nog zaken staan, die een werkgever liever niet ziet staan. Dus geen verwijzingen naar drugsgebruik, alcoholisme of andere ongein. Liefst ook niet naar politiek, zeker geen extreemlinkse of extreemrechtse politiek, maar in feite geen enkele politieke verwijzing. Geen enkele werkgever zit te wachten op politieke discussies op de werkvloer. Dus verwijder eerst alle bijdragen die voor een potentiële werkgever aanleiding kunnen zijn om je niet uit te nodigen. Liefst ook even je vrienden berichten, die gewend zij je te taggen met anti-Trump, anti-Zwarte Piet of andere antigroepen. Dan kun je er niets aan doen, maar dan staan die berichten toch op je FB.

Ook zaken van geloof liever niet vermelden. R.K. of N.H. of PKN als enkele vermelding kan nog net wel, maar geen andere. Je hebt geen idee welk geloof de selecteur aanhangt en wat hem dus wel of niet zal bevallen. Je kunt ook op dit punt beter geen enkel risico nemen. Tenzij het natuurlijk een baan bij een of ander kerkgenootschap of een confessionele organisatie (school bijvoorbeeld) betreft. Dan natuurlijk wel. Geloofsvermeldingen hebben meestal geen enkele functie in de vraag om iemand al dan niet uit te nodigen, en daar gaat het in deze fase alleen maar om.

CV en motivatiebrief.

Als je je zo hebt voorbereid, dan ga je aan de slag met het maken van je cv en de ‘motivatiebrief’. Bedenk eerst nog even dat cv en brief maar één doel hebben en dat is: uitgenodigd worden voor een gesprek. Alle andere zaken die ook belangrijk zijn, zoals arbeidsvoorwaarden, gewenste (studie)faciliteiten, standplaats, reiskosten etcetera, komen pas in een latere fase. Dus daar heb je het niet over. Gebruikelijk is om eerst je personalia te noemen: naam, adres, geboortedatum en contactmogelijkheden. Vervolgens je opleiding. Als je van een opleiding een diploma hebt, vermeld je dat ook. Als je wel de opleiding hebt gedaan en geen diploma hebt gehaald dan vermeld je bijvoorbeeld: HAVO: 1994 – 1998. En dan zet je er niet bij dat je een diploma hebt gehaald. Als je soms wel en soms niet een diploma haalde kun je ofwel alle diplomavermeldingen weglaten, ofwel precies opgeven waarvan je wel of geen diploma hebt gehaald. Dat zou ik zeker doen, als je van je laatste (en dus hoogste) opleiding wel een diploma haalde en van voorgaande opleidingen (soms) niet. Per persoon kan het dus verschillen, wat dan het verstandigste is. Ik kijk uiteraard met de ogen van een selecteur naar een cv en zie dan meteen wat dan het verstandigste is, maar als je hiermee geen ervaring hebt kan het lastig zijn hier de juiste keuze te maken. Het hangt natuurlijk ook van je leeftijd af. Bij een jong mens is vermelding van precieze opleidingen wel belangrijk, maar zoeken ze een oude rot voor een klus dan gaat het er uiteraard om dat hij veel ervaring heeft met het gevraagde werk en is de opleiding niet of nauwelijks van belang en dus ook niet meer of er ooit een diploma was.

Als je tijdens je opleiding al (dit geldt dus voor een jongere) gewerkt hebt naast je studie, dan vermeld je dat ook. Wat, waar en wanneer. Als je als student bestuursfuncties hebt vervuld in het verenigingsleven of het studentenleven vermeld je dat ook.

Vervolgens komt dan je werkervaring. Zorg ervoor dat er geen gaten in je cv zitten. En als het wel zo is, moet je het uitleggen. Bijvoorbeeld: na afstuderen eerst een jaar de wereld rondgereisd en pas daarna aan het werk gegaan. Als er toch gaten in je cv zitten, die je niet kunt of wilt uitleggen, dan moet je ze maskeren. Bijvoorbeeld, achtereenvolgens: Baan A van 2004 – 2007, baan B van 2007 – 2011 en baan C van 2011 tot heden. Of als je werkloos bent: baan C 2011 -. Door het zo op te schrijven maskeer je dat je in 2007 en in 2011 enkele maanden werkloos bent geweest. Dat kan zelfs over een jaar heen gaan als je meldt: Baan A van 2004 tot 2007, baan B van 2008 tot 2011. Dan lijkt het net aansluitend, maar in werkelijkheid kan er dan wel een kleine twee jaar tussenzitten. Het is erg belangrijk om het zo voor te stellen dat je aaneensluitend werk hebt gehad. Liefst moet er dus echt geen ruimte tussenzitten, maar daar moet je dan bij het maken van het gat bij zijn en een reden voor hebben. Het allerliefste dus: maak geen gat in je cv. Een gat in je cv maakt je als sollicitant minder kansrijk of zelfs kansloos. Het liefst meld je dus, uiteraard alleen als het waar is: baan A van 1 mei 2004 tot 1 augustus 2007, baan B van 1 augustus 2007 tot 1 februari 2011, baan C van 1 februari 2011 tot heden.

Werkgevers hebben ook liever geen ‘jobhoppers’: mensen die in korte tijd heel veel banen hebben gehad. Als dat bij jou het geval is, moet je proberen een aantal van die banen samen te voegen. Als ze bijvoorbeeld bij dezelfde (overkoepelende) werkgever zijn geweest. Bijvoorbeeld: Gemeente Amsterdam 1 mei 2004 – 1 augustus 2007, diverse werkzaamheden op het gebied van ……. En niet een rijtje baantjes van elk een paar maanden.

Als je een keer onvrijwillig bent ontslagen dan vermeld je dat niet. Uiteraard wel dat je er vertrokken bent en wat je volgende baan / werkgever was.

Het is nu wel duidelijk dat je voor elke sollicitatie je cv daarop moet aanpassen. Je hebt niet een vast cv dat je bijsluit bij een sollicitatiebrief.

Nog een regel is dat je cv nooit langer is dan twee A4-tjes. Hoe je het inkort moet je zelf weten, maar het mag echt nooit langer zijn dan twee kantjes tekst in gewone lettergrootte. Een lang cv nodigt niet uit om helemaal door te lezen, als de lezer nog een flinke stapel heeft om ook nog door te nemen.

Hobby’s vermeld je in het algemeen niet, tenzij ze belangrijk zijn als aanvulling op je motivatie of ervaring. Het verzamelen van postzegels is een heel mooie hobby, maar selecteurs associëren dit dan snel dat het hier om een nerd gaat, niet erg gericht op goede contacten. Dat is natuurlijk een vooroordeel, maar zo werkt het vaak wel. Zo’n hobby laat je dus in het algemeen weg (geen risico lopen), maar je moet het juist wel vermelden als je solliciteert naar een functie bij de Nederlandse Vereniging van Postzegelverzamelaars (als die bestaat).

Vrij algemeen bekend is dat je het niet hoeft te melden als je zwanger bent, en ook niet dat je aan een of andere ernstige ziekte lijdt. Die onderwerpen kunnen soms wel nog in de rest van de procedure worden besproken, maar het gaat er in deze fase nog steeds om, om te worden uitgenodigd. En nog los van wettelijke rechten is het ook niet verstandig om voor jezelf onnodig in deze fase een dam op te werpen.

Kortom: probeer naar je eigen cv en brief te kijken zoals een selecteur daar naar kijkt, met als voornaamste criteria: heeft de persoon de door ons vereiste ervaring en is hij voor ons en/of het werk voldoende gemotiveerd, is het geen jobhopper en heeft hij geen onverklaarde gaten in zijn cv?

Bovendien moet je ervoor zorgen dat de selecteur geen negatieve associaties met jou kan krijgen:

Dus zorg ervoor dat je cv er netjes, zonder taalfouten en overzichtelijk uitziet en niet meer dan twee kantjes heeft. Als er om ervaring wordt gevraagd moet liefst al uit je cv blijken dat je inderdaad de gevraagde ervaring hebt en hoe lang. Zorg dat er geen gaten in je cv zitten. En als het onvermijdelijk is om een gat te melden, want je mag immers niet liegen, meldt dan meteen een overtuigende reden.

Je motivatiebrief.

De enige plaats in elke sollicitatieprocedure waar sollicitanten ongestraft alles aan elkaar kunnen liegen en dat ook vaak doen, is in de motivatiebrief, vroeger sollicitatiebrief geheten. Omdat vrijwel altijd voornamelijk of zelfs alleen maar wordt geselecteerd op ervaring en motivatie, is er een groot verschil in waarheidsgehalte tussen cv en motivatiebrief gekomen. Als je in je cv zou liegen over je diploma’s of ervaring loop je het risico dat dat vroeg of laat uitkomt, met alle gevolgen vandien.  Maar over je motivatie kun je bijna alles vertellen wat je wil, zolang het maar geloofwaardig is en je het verhaal ook overtuigend brengt, Want de motivatie van de kandidaat is doorgaans niet controleerbaar, zelfs later niet.

Als iemand bijvoorbeeld bij een werkgever wil gaan werken, omdat daar ook zijn Grote Liefde werkt, zal niemand dat tijdens de sollicitatie vertellen. De kans is dan levensgroot dat je wordt afgewezen. Geen werkgever zit namelijk te wachten op toestanden op de werkvloer en zeker niet op dezelfde afdeling. Die toestanden krijgt elke werkgever vroeg of laat toch wel,  maar die gaan ze niet bewust inkopen. In werkelijkheid vertelt die kandidaat dan bijvoorbeeld dat hij al van kind af aan het zo’n mooi bedrijf vond met zulke mooie producten, die hijzelf ook altijd heeft gekocht en gebruikt. Of – als het om een overheidsbaan gaat – dat hij altijd al de gemeenschap wilde dienen en niet een of ander bedrijf. Klinkt ook altijd mooi. Of hij vertelt dat hij zo dichter bij (zijn woning, ouders, oude buurt etc.) komt te werken dan bij zijn huidige werkkring. Beroemd of berucht, hoe je het zien wil, is de toezegging van kandidaten tijdens de sollicitatie dat ze zeker voor hun werk willen verhuizen als dat nodig zou zijn. Als er werkelijk op deze toezegging een beroep wordt gedaan, geeft meer dan 90% van de mensen niet thuis. Dan zijn er altijd vele redenen waarom dat echt niet kan. Ook zeggen kandidaten altijd grif toe dat ze elke opleiding willen volgen die de werkgever van ze zal vragen. Of dat in werkelijkheid altijd gebeurt is ook bepaald niet zeker. Het is namelijk lastig en kost ook zoveel vrije tijd: studeren. Kortom: je kunt als werkgever nooit checken of de opgegeven motivatie ook inderdaad zo is, want je kunt immers niet in iemands hoofd kijken en sollicitanten zullen dan altijd het sociaal wenselijke antwoord geven. Dat gebeurt ook elke dag bij elke werkgever. Sommige kandidaten, zelfs velen, kunnen de grootst mogelijke onzin heel overtuigend vertellen. Daarom is selecteren op de motivatie van de kandidaat ook zo slecht: je komt er als selecteur nooit echt achter wat waar is of niet.

Enquetes die op gezette verschijnen over de verhuisbereidheid of studiezin en andere meningen van werkenden of van werkzoekenden, zijn dus ook notoir onbetrouwbaar. Als het puntje bij het paaltje komt trekt de grote meerderheid zich terug.

Omdat (vrijwel) alle werkgevers dit toch doen, is het dus zaak dat je  motivatiebrief liefst de juiste en maar zeker de gewenste motivatie voor de baan, de werkgever, de producten of diensten en eventueel de plaats bevat. Geen motivatie melden, die het risico met zich meebrengt, dat je direct al op papier kan worden afgewezen. Ook de motivatiebrief heeft slechts tot doel om een gesprek te krijgen en niets anders. Met enige oefening moet dus voor iedereen een zeer overtuigende motivatiebrief mogelijk zijn. Er hoeft niets of niet veel feitelijks in te staan, alleen maar een goed en overtuigend verhaal. Uiteraard mag deze brief geen tik- of taalfout en geen enkele andere slordigheid bevatten.

Hier is soms ook wel maatwerk vereist. Als je gehandicapt bent of een andere kwaliteit hebt die werkgevers doorgaans niet willen, dan vermeld je dat uiteraard niet. In deze fase zijn we immers nog altijd slechts bezig om een gesprek te krijgen. Neem dan geen risico. Aan de andere kant zijn er ook werkgevers die beleid hebben voor het aannemen van mensen met een beperking. Dan moet je uiteraard wel melden als je een beperking hebt, waardoor je daarmee juist kan worden aangenomen. En natuurlijk dan zeker toevoegen dat jouw beperking geen enkele invloed heeft op je motivatie voor de baan: die is juist hoger dan van veel anderen. Waar of niet kan niemand controleren.

Je eindigt je motivatiebrief of je cv (niet allebei), dat je graag bereid bent om desgevraagd referenties op te geven. Als de interviewer daar verder niet over begint, begin jij er ook niet over. Als hij wel referenties van je wil, dan is het heel gewoon dat je daarvoor enkele dagen de tijd neemt en krijgt. Je moet immers de betreffende personen vragen of ze daartoe bereid zijn of toevallig niet met vakantie zijn. Twee of drie referenties is genoeg.

De volgende fase bij de sollicitatie is het moment waarop je de sollicitatie inzendt. Dat is zo belangrijk dat ik daar een aparte pagina aan gewijd heb.

Bijgewerkt op 2 december 2018 en wordt vervolgd.